Van onbewust ongemak naar bewuste groei
Verandering en transitie zijn onlosmakelijk verbonden met het leven. Soms werkt een mens individueel aan verandering, soms in groepen zoals een organisatie of een team. Wat vrijwel altijd hetzelfde is, is het proces dat je doormaakt. Al meer dan 25 jaar begeleid ik mensen in dit proces, in elke denkbare sector: onderwijs, zorg, overheid en het bedrijfsleven. Het is mijn specialiteit geworden om individuen en organisaties te ondersteunen in het herkennen en doorbreken van patronen. Verandering begint vaak met een vaag gevoel van ongemak, stress of pijn. In eerste instantie is dat onbewust; je voelt je misschien niet op je plek, ervaart onrust of merkt dat bepaalde situaties energie kosten. Dit kan maanden of zelfs jaren doorgaan zonder dat er actief iets aan gedaan wordt. Sterker nog, je kunt zelfs denken dat je gelukkig bent, simpelweg omdat je niet beter weet hoe echt geluk voelt.
Pas wanneer de klachten verergeren, worden mensen zich bewust van het probleem. Dit kan zich uiten in een burn-out, ziekte, ontslag, een relatiebreuk of zelfs depressieve gevoelens. In teams en organisaties kan dit zichtbaar worden in een hoog ziekteverzuim, terugkerende samenwerkingsproblemen, dalende productiviteit of een steeds veranderend personeelsbestand. Op dat moment besef je: er is iets mis, hier moet iets aan gedaan worden. De eerste reactie is vaak om het probleem te negeren of weg te duwen. Werken wordt een vorm van ontsnapping, of men zoekt afleiding in andere externe factoren. Dit lost het probleem echter niet op en kan de klachten juist verergeren.
Wanneer je je hiervan bewust wordt, komt de volgende fase: de vraag hoe het probleem werkelijk opgelost kan worden. Sommige mensen grijpen naar medicijnen of tijdelijke oplossingen om de symptomen te onderdrukken. Dit biedt op korte termijn verlichting, maar de onderliggende oorzaak blijft bestaan. De echte oplossing ligt dieper: het onderzoeken van de patronen die deze klachten veroorzaken.
De psychologie achter transitie
Volgens de theorie van Kübler-Ross doorloopt een mens verschillende fasen bij verandering: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en acceptatie (bron). Dit model, oorspronkelijk bedoeld voor rouwverwerking, wordt ook toegepast in verandermanagement en persoonlijke transformatie.
Daarnaast beschrijft Prochaska’s transtheoretisch model de zes stadia van gedragsverandering: precontemplatie, contemplatie, voorbereiding, actie, volhouden en terugval (bron). Dit helpt inzichtelijk te maken waarom sommige mensen vastlopen en anderen succesvol veranderen.
Individuele transformatie: Het doorbreken van patronen
Wanneer iemand zich op dit punt bevindt, is dat vaak het moment waarop hij of zij hulp zoekt. Individuele coaching helpt mensen te ontdekken waar de klachten écht vandaan komen. Wat zijn de onderliggende patronen? Welke overtuigingen en gedragingen houden deze patronen in stand? Dit zijn essentiële vragen om een duurzame verandering door te maken.
Een voorbeeld:
- Marieke, een jonge professional, heeft jarenlang keihard gewerkt om zichzelf te bewijzen. Ze heeft nooit stilgestaan bij haar grenzen en merkt ineens dat ze constant vermoeid en prikkelbaar is. Ze krijgt last van paniekaanvallen en slaapproblemen. Wanneer ze bij mij komt, onderzoeken we samen haar diepgewortelde overtuiging: ‘ik moet altijd sterk zijn’. Dit patroon heeft haar jarenlang vooruit geholpen, maar is nu een belemmering geworden. Door systemisch werk en cognitieve gedragstherapie leert ze hoe ze haar grenzen kan herkennen en aangeven.
Organisaties in verandering: Van symptoombestrijding naar werkelijke oplossingen
Hetzelfde proces speelt zich af binnen organisaties. Leiders merken dat er telkens dezelfde problemen opduiken. Er wordt van alles geprobeerd: extra trainingen, nieuwe structuren, herverdeling van taken, maar niets lijkt echt te werken. De onderliggende dynamieken blijven bestaan, waardoor problemen zich blijven herhalen.
Een voorbeeld:
- Een middelgroot bedrijf kampt al jaren met een hoog personeelsverloop en een hoog ziekteverzuim. Ondanks meerdere beleidswijzigingen blijft het probleem bestaan. Wanneer de directie bij mij komt, analyseren we de organisatie systemisch. Wat blijkt? Er is een diepgewortelde cultuur waarin medewerkers zich niet veilig voelen om zich uit te spreken. De oorzaak ligt in een onbewust overgenomen patroon vanuit het verleden: de oprichters waren zeer hiërarchisch, en die cultuur is blijven hangen, ook al is de leiding inmiddels veranderd. Door systemische interventies wordt dit patroon zichtbaar en kan het worden doorbroken.
Methodieken om patronen te doorbreken
Om deze patronen zichtbaar te maken en te doorbreken, gebruik ik diverse methodieken:
- Systemisch werken: Door inzicht te krijgen in de onderstroom via onderliggende structuren en dynamieken binnen een individu of organisatie (bron).
- Cognitieve gedragstherapie: Om negatieve overtuigingen te herkennen en te transformeren (bron).
- PSYCH-K®: Een methode om de onderbewuste overtuigingen te herprogrammeren voor blijvende gedragsverandering (bron). Zowel individueel als collectief.
De weg vooruit: Persoonlijke en organisatorische groei
Of het nu om individuen of organisaties gaat, de sleutel tot verandering ligt in bewustwording en het doorbreken van hardnekkige patronen. Ik begeleid zowel individuen als leiders in organisaties bij dit proces, met methodieken uit systemisch fenomenologisch werk, cognitieve gedragstherapie en andere effectieve technieken.
Echte transformatie begint op het moment dat men niet langer probeert de symptomen te bestrijden, maar de onderliggende oorzaak durft aan te kijken. Pas dan ontstaat er ruimte voor blijvende verandering en groei.
Ben jij klaar om de volgende stap te zetten in jouw persoonlijke of professionele transformatie? Ontdek hoe ik jou of jouw organisatie kan helpen. Bezoek mijn website voor meer informatie en een vrijblijvend kennismakingsgesprek. Wil je direct een kennismakingsgesprek plannen? Klik dan hier.
Benno Rijpkema – facilitator van transformatie
