Ongeveer twee jaar terug vertelde iemand mij de onderstaande metafoor van het luchtalarm. Hij is zo helder dat ik hem graag met je deel. Want als je het eenmaal doorziet, is het enorm logisch wat je bij jezelf en anderen ziet gebeuren.
Situatie 1:
Het luchtalarm gaat af. Dit keer geen oefening op de eerste maandagochtend van de maand, maar een écht luchtalarm. Het credo is: sluit ramen en deuren en ga niet naar buiten. Je stopt met je werk en gaat naar binnen. Snel maar zorgvuldig sluit je volgens de instructies alles af. Je zoekt het meest veilige plekje op in je afgesloten huis, maakt je zo klein mogelijk met de armen over je hoofd en hoopt dat je het overleeft. Na een tijdje komt het sein veilig. Je komt uit je schuilplek en gaat weer naar buiten. Zodra je bent bijgekomen van de schrik ga je weer aan het werk.
Situatie 2:
De volgende keer dat je het luchtalarm hoort doe je exact hetzelfde. Je stopt met je werkzaamheden, sluit de ramen en deuren, je maakt je zo klein mogelijk met de armen over je hoofd op het veiligste plek die je kunt vinden. Maar nu duurt het wel erg lang. Het sein veilig komt maar niet. Je durft je niet te bewegen, want stel je voor dat precies op dat moment iets gebeurt. Na geruime tijd word je bewust dat je al een hele tijd niets hebt gegeten en gedronken, maar ook niet naar de wc bent geweest. Vreemd genoeg heb je ook geen behoefte aan eten, drinken en de wc.
Na een lange tijd besef je dat je lichaam water en voedsel nodig heeft. Maar tot je schrik ontdek je dat ook het waterzuiveringsbedrijf en de bakker in de schuilkelder zitten; er is geen schoon water en eten meer. Iedereen zit in zijn eigen veilige omgeving af te wachten tot het weer veilig is. Als deze situatie te lang aanhoudt worden de mensen zwak en ziek, om uiteindelijk te sterven aan uitdroging.
Het onderliggende patroon is dat zodra het ergens spannend is, je lichaam stopt met voedsel innemen, verteren en afval afscheiden.
Het stopt omdat we eerst moeten overleven. Totdat de spanning weer over is. Dan komt het weer op gang. Een voorbeeld: als je vliegen eng vindt zul je merken dat zodra je uit het vliegtuig stapt en je veilig voelt op de vaste grond, je snel moet gaan plassen. Het vocht dat je lichaamscellen gedurende de stress periode (luchtalarm) hebben vastgehouden mag – nu het weer veilig is – geloosd worden.
In de schuilkelder stopt het leven, uit de schuilkelder pakken we het leven weer op.
In onze maatschappij ervaren we dagelijks onveiligheid: de prestatiedruk, de druk van onze leidinggevenden, de nieuwsberichten, de voortdurende stroom van informatie die we moeten verwerken, de druk om te presteren omdat onze buren zich een dure vakantie kunnen veroorloven, het gevoel dat we nooit goed genoeg zijn, de angst voor tekorten, enzovoort.
Dagelijks krijgen we vaak het gevoel dat er een ‘luchtalarm’ afgaat. We schieten (mentaal en fysiek) talloze keren de schuilkelder in om te overleven. En steeds minder vaak krijgen we het signaal dat het weer veilig is om volledig te kunnen ontspannen. Zou het kunnen dat we ons niet meer volledig veilig voelen en daardoor niet meer kunnen ontspannen? Misschien verklaart dit waarom de zorgkosten zo hoog zijn?
Waar ontstaat veiligheid?
Als je het bovenstaande stuk leest, lijkt het erop dat de onveiligheid volledig van buitenaf komt.
Het luchtalarm dat afgaat, de druk van onze leidinggevenden, de buren die zich een dure vakantie kunnen veroorloven, de verwachtingen die we moeten naleven op sociale media, het nieuws dat elke avond een stroom van ellende over ons uitstort.
Maar komt de onveiligheid écht van buitenaf? Of is het stiekem onze perceptie dat ervoor zorgt dat wij ons onveilig voelen?
De oorspronkelijke stressreactie was goed om te overleven wanneer je geconfronteerd werd met een grote tijger die jou als lekker hapje zag. Op zo’n moment had je geen tijd om rustig te genieten van een lekker maal en een glas wijn, je kon niet ontspannen terwijl je eten verteert en rustig op het toilet zitten. In plaats daarvan was je zelf het hapje voor de tijger en had je alle energie nodig om te vechten, vluchten of bevriezen. Je kon geen tijd besteden aan het verteren van voedsel, omdat je al je energie nodig had om te overleven. Deze kortstondige stressreactie was (of is nog steeds) heel nuttig om te overleven.
Maar we worden niet meer opgegeten…
De tijger is vervangen door een boze baas, het imago dat we willen behouden, het gevoel dat we niet goed genoeg zijn en bang zijn om uit de groep te vallen, enzovoort. We hebben het gevoel dat dit gevaarlijk is, omdat veel mensen ons dit hebben voorgedaan en verteld. We kopiëren dit gedrag keurig, omdat de meesten het doen. Als de meesten het doen, zal het wel goed zijn, anders vallen we uit de groep en dan ben je ten prooi gevallen aan de tijger. Of wacht eens even, die tijger is er niet meer 🤔. Kunnen we dan nu stoppen met het kopiëren van dit onzinnige gedrag?
Als de onveiligheid uit onze perceptie komt, en we veranderen die perceptie, dan valt een hoop stress weg.
Inmiddels weet ik uit al mijn coachgesprekken, inclusief de gesprekken met mezelf, dat een hardnekkige overtuiging bij velen is dat ze niet goed genoeg zijn. Alles wat er dan gebeurt, wordt gefilterd door de gedachte “zie je wel, ik ben niet goed genoeg”. Maar wat gebeurt er als je dat filter vervangt door “ik ben goed zoals ik ben“? Dan ervaar je ineens veel minder of zelfs geen onveiligheid meer. Dan ontstaat er ineens een hele andere wereld. Dan maakt het niet meer zoveel uit:
- wat je baas van je denkt. Je gaat dan ergens werken waar je wel gewaardeerd wordt.
- dat de buren op een dure vakantie gaan. Jouw kwaliteiten en levensgeluk hangen niet af van je vakantiebudget.
- dat je niet de meeste likes krijgt op je foto’s op Facebook. Je weet dan dat jouw vakantie niet afhankelijk is van het aantal likes, maar van de prachtige momenten die je met je partner of gezin hebt.
- dat je niet op de hoogte bent van het laatste nieuws. Je weet dan dat het journaal vooral berichten laat zien die goed scoren voor de kijkcijfers, maar dat er naast die berichten ook veel mooie dingen gebeuren die het journaal niet halen omdat dit niet zo goed verkoopt.
Als je nu beseft dat je van deze perceptie af wilt omdat het leven dan veel leuker en lichter wordt, neem dan gerust contact met me op. Dan gaan we samen aan de slag om jouw percepties te veranderen.
