Hoe vast ligt jouw gezondheid eigenlijk?

We zijn gewend om te denken dat ons DNA een soort blauwdruk is die ons lot bepaalt. Genetica wordt vaak gezien als iets wat vastligt, waar je niets aan kunt veranderen. Dat is deels waar: je DNA verandert niet. Maar de manier waarop je DNA zich uitdrukt in je lichaam – de zogenaamde genexpressie – blijkt verrassend beïnvloedbaar te zijn. Dit is precies waar epigenetica over gaat.

Wat is epigenetica?

Epigenetica onderzoekt hoe genen aan- of uitgezet worden onder invloed van bijvoorbeeld leefstijl, omgeving, stress en overtuigingen. Waar genetica over je DNA-structuur gaat, kijkt epigenetica naar de chemische laag bovenop je DNA die bepaalt hoe actief bepaalde genen zijn.

Wat we nu weten: je gedrag, je sociale omgeving en zelfs je overtuigingen kunnen invloed hebben op hoe jouw genen zich uitdrukken. Dit maakt gezondheid een veel dynamischer en persoonlijker proces dan we ooit dachten. Persoonlijke groei blijkt dus niet alleen mentaal, maar ook lichamelijk door te werken. Mocht je hier meer over willen lezen, lees dan vooral het boek van Bruce Lipton, De biologie van de overtuiging.

Het klassieke gezondheidsmodel schuurt

In de publieke gezondheidszorg wordt vaak het determinantenmodel gebruikt (zie afbeelding), een taartdiagram dat laat zien welke factoren invloed hebben op gezondheid: gedrag, sociale omstandigheden, genetica, medische zorg en fysieke omgeving. In dat model is genetica een statisch gegeven, met een geschatte invloed van 22%.

Maar wat als genetica helemaal niet zo statisch is? Wat als overtuigingen, stress en sociale factoren ook tot in onze genexpressie doorwerken? Dit maakt het model niet per se fout, maar wel te eenvoudig voor de complexe werkelijkheid waarin we leven.

Psychosomatiek en overtuigingen

In mijn praktijk werk ik dagelijks met psychosomatische vraagstukken en met PSYCH-K®, een methode waarmee we overtuigingen op onderbewust niveau kunnen veranderen. Wat ik zie: als mensen hun overtuigingen veranderen, veranderen hun stressresponsen, hun lichaam ontspant en hun gedrag verandert. Steeds meer wetenschappelijk onderzoek ondersteunt dat deze innerlijke veranderingen ook epigenetische effecten hebben. Hier komen verandermanagement en persoonlijke groei letterlijk samen.

Als mensen hun overtuigingen veranderen, veranderen hun stressresponsen, hun lichaam ontspant en hun gedrag verandert.

Alles is invloed

Emoties en gedrag verspreiden zich als rimpelingen in water. Een invloedrijk BMJ-onderzoek over 4 739 mensen in het Framingham Heart Study-onderzoek liet zien dat geluk zich tot drie stappen in een sociaal netwerk kan verspreiden: vrienden-van-vrienden-van-vrienden. Wanneer een vriend in je omgeving gelukkiger wordt, stijgt jouw kans op geluk met ongeveer 25%.

Dit laat zien dat we voortdurend invloed hebben op elkaar – vaak zonder dat we het doorhebben. En dat geldt zeker voor leiders. Als directeur, manager of leider kun je simpelweg niet géén invloed hebben. Jouw houding, emoties en keuzes resoneren diep door in teams en organisaties, of je dat nu beseft of niet.

De schaduw van het verleden

Opmerkelijk is dat epigenetica lange tijd een beladen begrip was. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd genetica misbruikt in het kader van eugenetica, met verschrikkelijke gevolgen zoals gedwongen sterilisaties en genocide. Deze geschiedenis werkt systemisch door: het kan verklaren waarom sommige delen van de medische wereld nog steeds voorzichtig zijn met dit onderwerp.

Pas de laatste jaren wordt epigenetica serieus opgepakt als veld van hoop. We onderzoeken nu hoe trauma en stress patronen kunnen achterlaten in ons DNA én hoe we die mogelijk kunnen ombuigen. Dit vraagt om een breder, holistisch gezondheidsparadigma.

Wat betekent dit voor jou als mens en als leider?

Jij hebt altijd invloed, ook op je eigen gezondheid. Je leefstijl, je relaties, je overtuigingen en hoe je met stress omgaat – het doet er allemaal toe. Zelfs als je denkt dat iets in je DNA ligt vastgeschreven, blijkt er ruimte te zijn.

In organisaties zie ik dat leiders die bewust leidinggeven vanuit vertrouwen en innerlijke rust enorme positieve verschuivingen teweegbrengen. Maar ook leiders die zich hier niet van bewust zijn, sturen continu mee in het veld. Verandermanagement begint dus niet bij strategie, maar bij bewustzijn.

Een uitnodiging

Misschien is het nu tijd om je invloed bewust te omarmen. Voor jezelf, je gezondheid, je team of je organisatie. De wetenschap begint het te onderbouwen, maar diep van binnen weten we het eigenlijk al: jouw binnenwereld heeft impact, verder dan je denkt.

Wat herken jij hierin? Wil je hier eens over sparren? Neem gerust contact op voor een verkennend gesprek.

Benno Rijpkema
Facilitator van transformatie voor mens en organisatie
Partner Reveal Groep B.V.